اقامت کاری ترکیه یا چالیشما ایزنی (Çalışma izni)، یکی از متداول‌ترین مسیرهای قانونی برای مهاجرت به ترکیه است. برای دریافت این نوع اقامت، شخص ابتدا باید موفق به اخذ مجوز کار از وزارت کار ترکیه شود. پس از آن، می‌تواند با مراجعه به اداره مهاجرت ترکیه، درخواست اقامت کاری خود را ثبت کند.
این مجوز کار معمولاً از دو مسیر قابل دریافت است: یا فرد خودش به‌عنوان کارفرما یک شرکت ثبت می‌کند و به‌واسطه آن درخواست مجوز می‌دهد؛ یا به‌عنوان کارمند در یک شرکت فعال در ترکیه استخدام می‌شود. هرکدام از این روش‌ها شرایط و مراحل خاص خود را دارند و انتخاب آن‌ها بستگی به وضعیت و هدف متقاضی دارد.
داشتن اقامت کاری در ترکیه، امکان بهره‌مندی از مزایای مختلفی را فراهم می‌کند؛ از جمله دریافت اقامت برای همسر و فرزندان، استفاده از بیمه تأمین اجتماعی و امکان ثبت نام در مدارس دولتی با شهریه بسیار کم. همچنین در صورت داشتن اقامت کاری به‌مدت پنج سال متوالی، فرد می‌تواند برای اخذ شهروندی و پاسپورت ترکیه اقدام کند.
در ادامه، صفر تا صد شرایط، مراحل، مزایا و نکات مهم اقامت کاری ترکیه را به‌صورت دقیق و به‌روز بررسی خواهیم کرد.
مجوز کار ترکیه یعنی چه و چه مزایایی دارد؟
اقامت کاری ترکیه یکی از روش‌های قانونی و پرکاربرد برای زندگی و اشتغال در این کشور است که علاوه‌بر مجوز کار، امکان دریافت اقامت برای خانواده را نیز فراهم می‌کند. در این بخش، با تعریف دقیق این نوع اقامت و مزایای کلیدی آن آشنا می‌شویم.
تعریف اقامت کاری یا چالیشما ایزین
اقامت کاری ترکیه که به زبان ترکی «Çalışma İzni» نام دارد، به مجوز رسمی اشتغال برای اتباع خارجی در این کشور اشاره دارد. این مجوز توسط وزارت کار و تأمین اجتماعی ترکیه صادر می‌شود و به دارنده آن اجازه می‌دهد به‌صورت قانونی در یک شغل مشخص فعالیت کند و بر اساس آن، کارت اقامت کاری (کیملیک کاری) دریافت نماید.
مزایای اقامت کاری برای فرد و خانواده
با دریافت اقامت کاری، فرد می‌تواند در چارچوب قانون کار ترکیه مشغول به فعالیت شود و از حقوق قانونی مانند بیمه تأمین اجتماعی، مرخصی، بازنشستگی و مزایای درمانی بهره‌مند گردد. همچنین همسر و فرزندان زیر ۱۸ سال او نیز امکان دریافت اقامت همراه خواهند داشت. این نوع اقامت یکی از معدود روش‌هایی است که مسیر دریافت شهروندی ترکیه را نیز هموار می‌کند.
تفاوت اقامت کاری با سایر انواع اقامت ترکیه
در حالی‌که اقامت‌هایی مانند اقامت توریستی یا اقامت ملکی بیشتر جنبه غیرکاری دارند و اغلب برای حضور موقت در ترکیه صادر می‌شوند، اقامت کاری به‌صورت مستقیم با اشتغال و فعالیت اقتصادی گره خورده است. این اقامت به فرد امکان می‌دهد سابقه بیمه ایجاد کند، مالیات پرداخت کند و پس از چند سال اقامت قانونی، برای دریافت پاسپورت اقدام نماید.
روش‌های دریافت اقامت کاری ترکیه
برای دریافت اقامت کاری در ترکیه، افراد باید ابتدا مجوز کار دریافت کنند. این مجوز می‌تواند از طریق یک کارفرما در ترکیه یا از طریق ثبت شرکت شخصی صادر شود. در این بخش، روش‌های اصلی و مسیرهای مختلف اخذ اقامت کاری را بررسی می‌کنیم.
دریافت مجوز کار از طریق کارفرما
در رایج‌ترین حالت، فرد خارجی با یک شرکت ترکی توافق کاری امضا می‌کند. این شرکت، با ارائه درخواست رسمی به وزارت کار، برای استخدام نیروی خارجی اعلام نیاز می‌کند. در صورت تأیید، مجوز کار صادر شده و فرد می‌تواند با آن، اقامت کاری دریافت کند. کارفرما باید دلایل قانع‌کننده‌ای برای استخدام فرد خارجی ارائه دهد، از جمله تخصص خاص یا نبود نیروی مشابه در بازار داخلی ترکیه.
دریافت مجوز کار از طریق ثبت شرکت
راه دوم برای دریافت اقامت کاری، تأسیس شرکت شخصی در ترکیه است. در این روش، فرد با ثبت یک شرکت حقوقی (مانند شرکت با مسئولیت محدود)، خود را به‌عنوان مدیرعامل یا شریک معرفی کرده و برای خودش درخواست مجوز کار ارائه می‌دهد. این مسیر به افراد کارآفرین یا فریلنسرهایی که قصد ایجاد کسب‌وکار مستقل در ترکیه دارند، پیشنهاد می‌شود.
اقدام برای مجوز کار از داخل یا خارج ترکیه
افراد می‌توانند از داخل ترکیه (در صورت داشتن اقامت موقت معتبر) یا از کشور خودشان (از طریق سفارت ترکیه) برای دریافت مجوز کاری اقدام کنند. معمولاً اقدام از داخل ترکیه روند سریع‌تری دارد، چرا که شرکت ترکیه‌ای می‌تواند از طریق سامانه دولت الکترونیک درخواست را ثبت و پیگیری کند. اقدام از خارج کشور معمولاً مشروط به بررسی‌های بیشتری در سفارت ترکیه خواهد بود.
شرایط لازم برای اخذ اقامت کاری ترکیه
برای اینکه بتوانید اقامت کاری ترکیه را دریافت کنید، باید هم به‌عنوان متقاضی شرایط مشخصی داشته باشید و هم شرکت یا کارفرمای ترک واجد شرایط قانونی برای جذب نیروی خارجی باشد. در این بخش، تمام پیش‌نیازهای لازم برای دو طرف را بررسی می‌کنیم.
شرایط شخص متقاضی (اقامت اولیه، مدارک، تخصص و حقوق)
فرد متقاضی باید یکی از انواع اقامت ترکیه (مثل اقامت توریستی یا دانشجویی) را داشته باشد و حداقل ۶ ماه در کشور اقامت کرده باشد. همچنین تخصص و مهارت او باید با شغل موردنظر مطابقت داشته باشد. علاوه بر این، حقوق پیشنهادی او باید حداقل ۱.۵ برابر حداقل حقوق مصوب ترکیه باشد (بر اساس تخصص‌ها ممکن است این عدد بالاتر باشد).
شرایط شرکت یا کارفرما (تعداد پرسنل ترک، سرمایه، فروش و…)
شرکتی که قصد استخدام نیروی خارجی را دارد، باید فعال باشد و حداقل یکی از شرایط زیر را دارا باشد:
سرمایه ثبت‌شده حداقل ۵۰۰ هزار لیر ترکیه در حساب بانکی
یا فروش سالیانه حداقل ۸ میلیون لیر
یا صادرات سالیانه حداقل ۱۵۰ هزار دلار
همچنین کارفرما باید به ازای استخدام هر نیروی خارجی، حداقل ۵ کارمند ترک به‌صورت رسمی استخدام کرده باشد، مگر اینکه شامل استثناهای خاص شود.
شرایط ویژه و استثناهای قانونی
در برخی موارد خاص، برخی محدودیت‌ها حذف یا آسان‌تر می‌شوند. مثلاً اگر شرکتی فروش بالای ۵۰ میلیون لیر داشته باشد، دیگر الزامی به استخدام نیروی ترک ندارد. همچنین اگر فرد خارجی در ۵ سال گذشته، حداقل ۳ سال اقامت قانونی (غیردانشجویی) در ترکیه داشته باشد، شرکت کارفرما از برخی الزامات معاف خواهد بود. در این حالت، استخدام تا ۳ نفر خارجی به ازای ۳ نفر ترک ممکن می‌شود، البته به شرط عدم افزایش نسبت نیروی خارجی به ترک.
مدارک لازم برای دریافت مجوز کار ترکیه
برای دریافت اقامت کاری، ارائه برخی مدارک الزامی است؛ این مدارک باید از سوی فرد متقاضی و همچنین کارفرما آماده و ثبت شوند. در این بخش، مدارک مورد نیاز برای هر دو طرف را مرور می‌کنیم.
مدارک موردنیاز برای کارجویان
افرادی که قصد کار در ترکیه را دارند، باید مجموعه‌ای از مدارک شخصی و شغلی را ارائه دهند، از جمله:
فرم درخواست ویزای کار یا فرم ثبت آنلاین
پاسپورت معتبر (با حداقل 6 ماه اعتبار)
نامه رسمی دعوت به کار از سوی شرکت ترک
قرارداد کاری امضا شده بین دو طرف
مدارک تحصیلی و مهارتی مرتبط با شغل
ترجمه رسمی مدارک (با تایید دادگستری و وزارت خارجه)
گواهی عدم سوء پیشینه
عکس بیومتریک جدید
بیمه درمانی معتبر در ترکیه
مدارک موردنیاز برای کارفرمایان
کارفرمای ترک یا شرکتی که قصد استخدام نیروی خارجی دارد، باید این مدارک را در سامانه دولتی ثبت کند:
روزنامه رسمی شرکت (تأسیس و تغییرات)
گواهی ثبت مالیاتی و شماره مالیاتی شرکت
اظهارنامه مالیاتی و ترازنامه سال گذشته
گواهی فعالیت شرکت
قرارداد کاری رسمی با متقاضی
گزارش استخدام نیروهای ترک فعلی
گواهی پرداخت حقوق پایه کارکنان
نکات مهم در تهیه و ترجمه مدارک
تمام مدارک خارجی باید به زبان ترکی ترجمه شده و در صورت لزوم توسط دفاتر رسمی (noter) و کنسولگری ترکیه تأیید شوند. همچنین، زمان ثبت درخواست باید با دقت انتخاب شود، چون درخواست ناقص یا دارای تناقض ممکن است رد شود. استفاده از مشاور قانونی یا وکیل مهاجرتی در این مرحله توصیه می‌شود.
مراحل دریافت اقامت کاری ترکیه گام به گام
دریافت اقامت کاری در ترکیه یک فرآیند چندمرحله‌ای است که بسته به محل اقدام (داخل یا خارج ترکیه) کمی تفاوت دارد. در این بخش، مسیر اقدام را به‌صورت گام‌به‌گام شرح می‌دهیم.
فرآیند درخواست از داخل ترکیه
اگر فرد متقاضی دارای یک نوع اقامت معتبر (مثل توریستی یا دانشجویی) در ترکیه باشد، می‌تواند از داخل کشور برای مجوز کار اقدام کند. مراحل به این صورت است:
امضای قرارداد کاری با شرکت ترک
ثبت درخواست از طریق سامانه دولت الکترونیک (e-devlet) توسط کارفرما
آپلود مدارک لازم و دریافت رسید ثبت درخواست
بررسی و تأیید مدارک توسط وزارت کار و صدور مجوز
مراجعه به اداره مهاجرت برای دریافت کارت اقامت کاری (کیملیک)
فرآیند درخواست از طریق سفارت یا کنسولگری
اگر فرد در کشور خودش اقامت دارد، می‌تواند از طریق کنسولگری ترکیه اقدام کند:
ارائه مدارک و مصاحبه اولیه در سفارت ترکیه
دریافت کد مرجع (Reference Code) و ارسال آن به کارفرما
ثبت اطلاعات در سامانه وزارت کار توسط شرکت
تأیید نهایی و صدور مجوز کار
ورود به ترکیه و مراجعه به اداره مهاجرت برای دریافت کیملیک
ثبت نهایی و دریافت کارت کیملیک کاری
پس از صدور مجوز کار، فرد باید طی حداکثر ۳۰ روز کاری، در سیستم تأمین اجتماعی ثبت شود و آدرس محل سکونت خود را ثبت نماید. سپس کارت اقامت کاری صادر و به آدرس تعیین‌شده ارسال می‌شود. این کارت، علاوه‌بر مجوز اقامت، به‌عنوان مدرک رسمی شناسایی در ترکیه شناخته می‌شود.
مشاغل موردنیاز و اولویت‌های شغلی ترکیه برای خارجی‌ها
دولت ترکیه با هدف تأمین نیروی متخصص در برخی حوزه‌های کم‌پوشش، جذب اتباع خارجی را در مشاغل خاص تسهیل کرده است. در این بخش، با اولویت‌های شغلی برای خارجی‌ها آشنا می‌شویم.
رشته‌های پزشکی، فناوری و مهندسی
مشاغلی مانند پزشک، پرستار، دندانپزشک، برنامه‌نویس، متخصص IT، هوش مصنوعی و مهندسان صنایع از جمله نیازهای جدی بازار کار ترکیه هستند. وجود کمبود نیروی متخصص در این حوزه‌ها باعث می‌شود درخواست اقامت کاری در این رشته‌ها با احتمال بالاتری پذیرفته شود.
فرصت‌های شغلی برای ایرانیان
ایرانی‌ها در حوزه‌هایی مثل طراحی وب، ترجمه، دیجیتال مارکتینگ، آموزش زبان فارسی یا انگلیسی و حتی صنعت مد و زیبایی شانس بیشتری برای دریافت پیشنهاد کاری دارند. ترکیه همچنین در بخش گردشگری سلامت و پزشکی با استقبال خوبی از نیروهای متخصص ایرانی مواجه است.
مدیکال توریسم، صنایع خاص و مشاغل منطقه آزاد
با رشد توریسم سلامت، شرکت‌هایی که در حوزه جذب بیماران خارجی فعالیت می‌کنند (کلینیک‌ها، مراکز جراحی و…) به‌دنبال نیروهای بین‌المللی هستند. علاوه بر آن، شرکت‌های فعال در مناطق آزاد دریایی یا صنایع نفت و پتروشیمی هم برای برخی مشاغل تخصصی، اولویت استخدام نیروهای خارجی را دارند.
مدت اعتبار اقامت کاری و تمدید آن
اقامت کاری در ترکیه معمولاً به‌صورت یک‌ساله صادر می‌شود، اما قابلیت تمدید و حتی دریافت اقامت دائم را نیز دارد. در ادامه با جزئیات این روند آشنا می‌شویم.
مدت اعتبار اولیه
در اولین مرحله، مجوز کار برای 1 سال صادر می‌شود و در این مدت فقط اجازه اشتغال در همان شرکت و شغل مشخص‌شده را دارید.
تمدید مجوز کار
| نوع تمدید | مدت اعتبار | زمان مناسب برای اقدام | مدارک اصلی موردنیاز | نکات مهم |
|---|
| اولین تمدید | 2 سال | 60 روز پیش از اتمام مجوز | قرارداد کاری، بیمه فعال، برگه اقامت فعلی | تمدید اول معمولاً با بررسی دقیق‌تر انجام می‌شود |
| تمدید دوم به بعد | تا 3 سال | حداکثر 75 روز پیش از اتمام | گزارش مالی شرکت (برای کارفرما)، سابقه پرداخت بیمه | ثبات شغلی و پرداخت مرتب مالیات امتیاز مثبت دارد |
| تمدید مشروط | 1 سال | تنها در شرایط خاص (تعویق مالیات، مشکلات کارفرما) | مدارک ویژه و توضیحات کتبی به اداره مهاجرت | در صورت تکرار، احتمال رد درخواست وجود دارد |
شرایط دریافت اقامت دائم
اگر یک فرد خارجی به مدت ۸ سال مداوم در ترکیه مجوز اقامت کاری داشته باشد (بدون وقفه و با پرداخت بیمه)، می‌تواند برای اقامت دائم ترکیه درخواست دهد.
دریافت شهروندی ترکیه از طریق اقامت کاری
اقامت کاری می‌تواند پلی به سوی دریافت تابعیت ترکیه باشد، البته با شرایط خاص و در مدت زمان مشخص.
شرط اصلی: ۵ سال اقامت مستمر
فردی که به مدت ۵ سال پیاپی با مجوز کار در ترکیه اقامت داشته باشد و بیش از 180 روز در سال از کشور خارج نشده باشد، می‌تواند برای تابعیت ترکیه اقدام کند.
سایر شرایط لازم برای تابعیت
تسلط به زبان ترکی (مصاحبه خواهد شد)
داشتن درآمد کافی و بدون سابقه کیفری
قبولی در مراحل بررسی امنیتی و اجتماعی
حفظ قرارداد کاری یا اشتغال فعال در ترکیه
نکته مهم: تابعیت دوگانه
ترکیه تابعیت دوگانه را می‌پذیرد. بنابراین، اتباع ایرانی در صورت دریافت شهروندی ترکیه، نیازی به انصراف از تابعیت ایران ندارند.
